De Jan Gijzenvaart
De Jan Gijzenvaart is door mensenhanden gegraven. De vaart dankt haar naam aan Jan van Blanckeroort, ook wel genoemd Jan Gijssen van Blanckeroort. In zijn dagboek is te lezen dat hij in 1537 van de Heer van Brederode vergunning kreeg om een vaart te graven door de heerlijkheid Brederode tot aan de Delft en verder over zijn eigen land richting het Spaarne. De bedoeling was om er duinzand over te kunnen vervoeren.
Zandwinning was namelijk een belangrijke handel in die tijd: het afzanden van de strandwallen door de z.g. zanderijen. Die wallen werden afgegraven met schep en kruiwagen, het zand werd gebracht naar de daartoe gegraven zandvaarten. Het zand werd dan per schuit naar Amsterdam vervoerd. Zo werden de grachtengordels in de 17e eeuw aangelegd met Haarlems zand. De zandhandel was dus een belangrijke economische factor.
Na de dood van Jan Gijssen in 1554 is de vaart in delen verkocht. Vanaf 1686 was Haarlem eigenaar van de vaart door alles op te kopen.
Hieronder een tekening uit 1770 van een huis aan de Jan Gijzenkade
In “Het Aardrijkskundig Woorden boek der Neederlanden” uit 1848 van A.J. van der Aa staan twee omschrijvingen van Jan Gijzenvaart.
De eerste beschrijving slaat op de vaart zelf, ook wel Jan Gijzenzandvaart genoemd. De tweede slaat op het gehucht dat ontstond aan de vaart. Dat “gehucht” heet nu Santpoort Zuid.
Het gehucht Jan Gijzenvaart op een postkaart.
Hieronder advertentie van een handelaar uit het gehucht.
De Jan Gijzenvaart is nog heel lang in gebruik geweest voor het vervoeren van allerlei goederen, bijvoorbeeld voor de eerder genoemde blekerijen. Op deze foto uit 1921 is te zien hoe graszoden per schip vervoerd werden.
Tijdens de aanleg van het Schoterbos vanaf 1935 is de Jan Gijzenvaart op het Haarlemse gebied met de hand verbreed en een typisch gecultiveerd stadswater geworden. Zie verder in dit verhaal.
Over de Jan Gijzenvaart liep de zogenaamde Kwakel, een bruggetje voor voetgangers. Zie de foto hieronder. Dit bruggetje lag ter hoogte van de “kippenbrug” die nu aan het eind van het Schoterhoutpad ligt.
Hier een foto uit het begin van de vorige eeuw van het Santpoortervoetpad (nu Noorderhoutpad geheten) dat uitkomt op die kwakel. De boerderij is het huis van de familie Wolff. Hij was bollenkweker.
Het is niet helemaal zeker, maar vermoedelijk gebruikte hij ook de gronden van onze doetuinen.
In 1935 is het huis verdwenen vanwege de aanleg van de Noorderhout / Schoterbos.
Lees verder: